İşe İade Davasının Kesinleşmesi Üzerine Tazminat ve Alacakların Hesaplanması.

İşe İade Kararı Sonrası Tazminat ve Alacaklar

1. Genel Olarak

İşçi açtığı işe iade davasını kazandığı takdirde fesih işleminin geçersizliği tespit edilmiş olmaktadır. İşveren mahkemece verilen feshin geçersizliğine dair kararın kesinleşmesinin ardından işçinin yasal on günlük sürede başvurusundan itibaren bir aylık yasal süre içerisinde işçiyi işe başlatmalıdır. İşçi işveren tarafından bir ay içinde işe başlatılmazsa hükümde belirlenen tazminat miktarını ödemekle yükümlüdür.

Bu genel açıklama doğrultusunda geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesinde düzenlenmiştir. İş Kanunu m. 21'de geçersiz feshin sonuçları:

1. İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. 
2. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. 
3. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir. 
4. (Ek fıkra: 12/10/2017-7036/12 md.) Mahkeme veya özel hakem, ikinci fıkrada düzenlenen tazminat ile üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakları, dava tarihindeki ücreti esas alarak parasal olarak belirler. 
5. İşçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yukarıdaki fıkra hükümlerine göre yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir. 
6. İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. 
7. (Ek fıkra: 12/10/2017-7036/12 md.) Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları hâlinde; a) İşe başlatma tarihini, b) Üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakların parasal miktarını, c) İşçinin işe başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal miktarını, belirlemeleri zorunludur. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması hâlinde fesih geçerli hâle gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. 
8. Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hükümleri geçersizdir. 

şeklinde düzenlenmiştir. Görüleceği üzere, feshin geçersizliğinin sonuçlarının düzenlendiği İş Kanunu m. 21 geçersiz feshin sonuçlarını genel hatlarıyla düzenlemiştir. Bu sebeple geçersiz feshin sonuçları 7036 sayılı Kanun düzenlemesi öncesinde doktrin görüşleri ve Yargıtay uygulamlarıyla açıklığa kavuşturulmaktaydı. 7036 sayılı Kanun ile yapılan Ek fıkra sonrası mahkemeler bu ücretleri hesaplamaktadır.

2. İşe İade Davasını Kazanan İşçinin Alacağı Fark Ödemeleri

2.1. İşçinin İşe Başlatılması Halinde

İş Kanunu'nun 18-21. maddeleri çerçevesinde iş güvencesi hükümlerinden yararlanarak işe iade davası açan ve geçerli bir sebeple işten çıkarılmadığı mahkeme kararı ile tespit edilip bu karar da yüksek mahkemece onanırsa, işe iade kararı kesinleşmiş olur. İşe iade edilen işçi, işe başlatılmazsa dört ila sekiz aylık ücretleri tutarında mahkemenin takdir ettiği "işe başlatmama tazminatı"nı alacaktır. Ayrıca işçi, işe başlatılsın veya başlatılmasın boşta geçen süreye ilişkin en çok dört aylık ücreti işverence işçiye ödenmesi gerekir.

İşçinin, işverence işe başlatılması halinde, işten çıkartılırken kendisine ödenmiş olan (ödenmişse) kıdem ve ihbar tazminatlarının işverene iadesi gerekir. İşverenin de işçiye boşta geçen süre ücreti olan dört aylık ücret borcu doğduğundan, mahsup işlemi yapılacaktır. İşçinin geri vereceği tazminatlar için işveren bir faiz talebinde bulunamaz.

2.2. İşçinin İşe Başlatılmaması Halinde

7036 sayılı Kanun'un 12. maddesinde yapılan düzenleme kapsamında mahkemeler, işverenin işe iade almama halinde işe iadenin maddi sonuçlarını da hesaplamalıdır. Buna göre, iş güvencesi ücreti işçinin fesih tarihindeki çıplak ücreti üzerinden, boşta geçen süre ücreti ise giydirilmiş ücreti üzerinden hesaplanarak ödenir. 

Yargıtay'a göre, feshin geçersiz olduğunun tespiti, aynı zamanda temerrüde düşen işverenin sözleşme gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir. Ancak, İş Kanunu işverene seçimlik hak tanıyarak, işçiyi işe alma veya maktu bir tazminat ödeyerek sözleşmeyi sona erdirme olanağı tanımaktadır.

Feshin geçersizlğine ve işe iadesine karar verilmekle iş sözleşmesinin kesintisiz devam ettiği ve işe başlatmama halinde feshin boşta geçen sürenin (en çok 4 ay) tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir. Ancak Kanun'daki düzenleme gereği bu sürenin dört aya kadar ücret ve diğer yasal haklarının ödenmesie karar verilen süre; ihbar, kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağının hesabında nazara alınması gerekmektedir.

Av. Ferman Kaya