1- Kıdem Tazminatı
İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir.
Kıdem tazminatının koşulları, hesabı ve ödeme şekli doğrudan İş Kanunlarında düzenlenmiştir. Kıdem tazminatı, feshe bağlı haklardan olsa da iş sözleşmesinin sona erdiği her durumda talep hakkı doğmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanununun 120'nci maddesi hükmüne göre yürürlükte bırakılan 1475 sayılı yasanın 14'üncü maddesinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Kanunda belirtilmiş olan bir yıllık süre Yargıtay tarafından nispi emredici bir hüküm olarak yorumlanmakta ve bu sürenin toplu ya da bireysel iş sözleşmeleri en az bir yıl çalışma koşulu işçi lehine azaltılabileceği vurgulanmaktadır. Diğer yandan bildirimli fesihlerde ihbar öneli de kıdem süresine dahil edilir (Hukuk Genel Kurulu 2012/9-1372 E. 2013/500 K.).
2- Kıdem Tazminatı En Fazla Ne Kadardır?
Kıdem tazminatı hesabı yapılırken İşçinin öncelikli olarak brüt ücreti belirlenir. Brüt ücret; çocuk yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı, ikramiye ve sair devamlılık arz eden sosyal ödenekler de eklenerek bulunur.
Kıdem tazminatında tavan uygulaması bulunmaktadır. Buna göre kişinin maaşı ve sosyal yardımları ne kadar yüksek olursa olsun her yıl belirlenen tavanın üzerinden kıdem hesaplaması yapılır. 01.07.2015 ile 31.12.2015 dönemi için kıdem tazminatı tavanı 3,709,98-TL'dir. Eğer kıdem hesabında tamamlanmamış yıllar varsa, artık kalan yıllar için kıdem tazminatı kıstelyevm usulle hesaplama yapılarak kişinin kıdem tazminatı bulunur.
Kıdem tazminatının nasıl hesaplandığını bir örnek ile somutlaştırmak gerekirse; bir iş yerinde 01/01/2010 yılından beridir çalışan bir işçi 5 yıl 3 ay 14 gün çalıştıktan sonra işveren tarafından 15/03/2015 tarihinde işten çıkarılıyor. İşçinin çıplak brüt ücreti 2.800-TL’dir. Ayrıca işçiye her ay 150-TL çocuk yardımı ve 200-TL giyecek yardımı ve yılda bir defa 1.000-TL ikramiye ödemesi yapılmaktadır. İşçiye ödenecek kıdem tazminatı hesabında devamlılık arz etmeyen kazançlar (fazla mesai gibi) eklenmez, diğer devamlılık gösteren kazançlar dikkate alınarak hesaplama yapılır.
Bu bilgilere göre bu işçinin kıdem tazminatı:
Kıdem tazminatının nasıl hesaplandığını bir örnek ile somutlaştırmak gerekirse; bir iş yerinde 01/01/2010 yılından beridir çalışan bir işçi 5 yıl 3 ay 14 gün çalıştıktan sonra işveren tarafından 15/03/2015 tarihinde işten çıkarılıyor. İşçinin çıplak brüt ücreti 2.800-TL’dir. Ayrıca işçiye her ay 150-TL çocuk yardımı ve 200-TL giyecek yardımı ve yılda bir defa 1.000-TL ikramiye ödemesi yapılmaktadır. İşçiye ödenecek kıdem tazminatı hesabında devamlılık arz etmeyen kazançlar (fazla mesai gibi) eklenmez, diğer devamlılık gösteren kazançlar dikkate alınarak hesaplama yapılır.
Bu bilgilere göre bu işçinin kıdem tazminatı:
- İşçinin Yıllık Geliri: (Brüt ücreti + Çocuk Yardımı + Giyecek Yardımı)*12 +Toplam İkramiye: (2800+150+200)*12+1000)= 38.800-TL yılık geliri.
- İşçinin Günlük Geliri: 38.800/365 = 106,302-TL
- İşçinin Aylık Geliri: 106,302*30= 3.189,06-TL
- 5 Yılın Kıdem Tazminatı: 3.189,06*5= 15.945,30-TL
- 3 Ayın Kıdem Tazminatı (kıstelyevm usulle hesaplanır): (3.189,06*3)/12= 797,27-TL
- 14 Günün Kıdem Tazminatı (kıstelyevm usulle hesaplanır): (3.189,06*14)/365= 122,32-TL
- Bu hesaplamaya göre örnek işçinin 5 yıl 3 ay 14 günlük kıdem tazminatı: 15.945,30+797,27+122,32= 16.864,89-TL’dir
Bu noktada belirtilmesi gereken önemli bir husus eğer çalışanın brüt ücreti ve sosyal yardımlarının toplamı 2015 yılı için belirtilmiş olan tavanın üzerinde ise kişi kıdem tazminatını belirlenmiş olan tavana göre alır. Kıdem tazminatı tavanı her yıl yeniden belirlenmektedir.
3- Kıdem Tazminatından Hangi Kesintiler Yapılabilir ve Zamanaşımı Hususu
Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi yapılır, başkaca bir kesinti yapılamaz. 6098 Sayılı TBK 146'ncı maddesine göre kıdem tazminatları 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
4- Kıdem Tazminatının Zamanında Ödenmemesinden Dolayı Uygulanacak Faiz
Kıdem tazminatını zamanında ödemeyen işveren en yüksek banka mevduat faizi oranını uygulanarak ödeme yapmak zorundadır. İhtilaf davaya konu edilmişse mahkeme kıdem tazminatına en yüksek banka mevduat faizi oranını yürütmek zorundadır.
Bu hususta belirtilmesi gereken önemli bir diğer husus da yürütülecek en yüksek banka mevduat faiz oranı Merkez Bankası'nca bankalara tavsiye edilen oran değil, bankalarca fiilen uygulanan faiz oranıdır. Merkez Bankasından fiilen uygulanan en yüksek banka mevduat faiz oranı sorulup, fiilen uygulanan en yüksek faiz oranı tespit edildikten sonra, tespit edilen bu oran üzerinden faiz miktarı hesaplattırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
Bu hususta belirtilmesi gereken önemli bir diğer husus da yürütülecek en yüksek banka mevduat faiz oranı Merkez Bankası'nca bankalara tavsiye edilen oran değil, bankalarca fiilen uygulanan faiz oranıdır. Merkez Bankasından fiilen uygulanan en yüksek banka mevduat faiz oranı sorulup, fiilen uygulanan en yüksek faiz oranı tespit edildikten sonra, tespit edilen bu oran üzerinden faiz miktarı hesaplattırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
Av. Ferman Kaya
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder