Haczi Caiz Olmayan Mallar ve Haklar

Haczedilemeyecek Mallar ve Haklar

İcra İflas Kanunu'nun (2004 sayılı Kanun, İİK) 82'inci maddesinde haczi cazi olmayan mallar ve haklar hüküm altına alınmıştır. "Haczi caiz olmıyan mallar ve haklar" kenar başlıklı 82'nci madde hükmüne göre aşağıdaki şeyler haczolunamaz:

1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar (Değişik: 18/2/1965 - 538/46 md.), 

2. Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya (Değişik: 2/7/2012-6352/16 md.), 

3. Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri (Değişik: 2/7/2012-6352/16 md.), 

4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları, 

5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları, 

6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu, 

7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları, 

8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar, 

9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri, 

10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,

11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar, 

12. Borçlunun haline münasip evi (Değişik: 2/7/2012-6352/16 md.), 

13. Öğrenci bursları. Medeni Kanunun 807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 3, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline munhasırdır. (Ek fıkra: 2/7/2012-6352/16 md.) Birinci fıkranın (2), (4), (7) ve (12) numaralı bentlerinde sayılan malların kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır. (Ek fıkra: 2/7/2012-6352/16 md.) İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir (Ek: 2/7/2012-6352/16 md.).

Av. Ferman Kaya

Bu hususların tartışıldığı Yargıtay kararları aşağıda yer almaktadır.

Hukuk Genel Kurulu 2009/12-166 E. , 2009/254 K.

Özet: Kural olarak, borçlunun malvarlığını teşkil eden mal, alacak ve hakları, alacaklıları tarafından borç için haczettirilebilir. Ancak, borçlunun ve ailesinin yaşaması ve ekonomik varlığını devam ettirebilmesi için borçlunun bazı mal ve haklarının haczedilemeyeceği kabul edilmiştir.

"İçtihat Metni"

MAHKEMESİ : İzmir 8. İcra Hukuk Mahkemesi

TARİHİ : 25/11/2008

NUMARASI : 2008/1061-2008/1324

Taraflar arasındaki "şikayet" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; İzmir 8. İcra Hukuk Mahkemesince talebin kabulüne dair verilen 23.07.2007 gün ve 2007/579-609 sayılı kararın incelenmesinin davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin 01.02.2008 gün ve 2007/23151-2008/1783 sayılı ilamı ile, (...İİK'nun "haczi caiz olmayan mallar ve haklar" başlığını taşıyan 82.maddesinin 1.bendinde "Devlet malları" ile "Özel Kanunlarında" haczinin mümkün olmadığı gösterilen malların haczedilemeyeceği açıklanmıştır. Özel Kanunlarında, haczine imkan tanınmayan mallar, örneğin; 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 121, 1479 Sayılı Bağkur Kanunu'nun 67, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 203.maddelerinde açıkça belirlenmiştir. Bunların dışında Yasada yer almayan bir konuda yorum yoluyla sonuca ulaşılamaz.

İ.İ.K.'nun 83. Maddesi gereğince emekli aylıklarının borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan kısmı haczedilemez. Sözü edilen yasa maddesindeki kısmen haczedilemeyen emekli aylıklarından maksat, T.C.Emekli Sandığı Kanununa göre bağlanan emekli aylıkları olup yabancı bir ülkeden alınan emekli aylıkları bu kapsamda olmadığından tamamı haczedilebilir.

Somut olayda, borçlunun yabancı ülkeden aldığı emekli maaşının haczedilemeyeceğine ilişkin özel bir kanun hükmü bulunmadığına göre, bu maaşın tamamının haczi mümkün olduğu gibi, daha önce borçlunun aynı konudaki şikayetinin reddine dair İzmir 4. İcra Mahkemesinin karar gerekçesinde yer verilen "İİK'nun 83.Maddesindeki esaslara göre işlem yapılması" biçimindeki gerekçe borçluya yukarıda açıklanan yasa hükmünün uygulanması yönünde bir hak kazandırmaz. O halde mahkemece borçlunun şikayetinin reddi yerine kabulüne karar verilmesi isabetsizdir…” gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

TEMYİZ EDEN: Davalı vekili

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık, davacının yabancı ülkeden almakta olduğu maaşının, 2004 sayılı İcra Ve İflas Kanununun 82 ve 83. maddeleri uyarınca tamamının haczinin mümkün olup olmadığı veya kısmen haczi caiz olarak kabul edilip edilemeyeceği noktalarında toplanmaktadır.

Davanın yasal dayanağı 2004 sayılı İcra Ve İflas Kanununun 82 ve 83. maddeleridir. 

Kural olarak, borçlunun malvarlığını teşkil eden mal, alacak ve hakları, alacaklıları tarafından borç için haczettirilebilir. Ancak, borçlunun ve ailesinin yaşaması ve ekonomik varlığını devam ettirebilmesi için borçlunun bazı mal ve haklarının haczedilemeyeceği kabul edilmiştir (Kuru, Arslan, Yılmaz, İcra Ve İflas Hukuku Ders Kitabı, 15. Baskı, Sy:289 vd). 

Haczedilemeyen mallar ikiye ayrılır: 

1)Tamamı haczedilemeyen mal ve haklar, 

2)Kısmen haczedilemeyen mal ve haklar.

Tamamı haczedilemeyen mal ve hakların ilki; manevi tazminat gibi, maddi hukuka göre başkasına devri kanunen yasak olan mal ve haklardır. İkinci grubu ise 2004 sayılı Kanunun 82. maddesinde sayılan; Devlet malları gibi, mal ve haklar oluşturmaktadır. Son olarak, özel kanunlarında haczedilemeyeceği yazılı olan; sosyal sigortalar kanunları gereğince bağlanan gelir ve aylıklar gibi, hakkında özel hüküm bulunan mal, hak ve alacaklardır. 

Öte yandan, 2004 sayılı Kanunun 83. maddesi uyarınca; borçlunun maaş ve ücretinden, borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için gerekli olan miktar haczedilemez, borçluya bırakılır. Madde uyarınca; maaşlar, ödenekler, her çeşit ücretler, emekli aylıkları, sigortalar veya emekli sandıkları tarafından tahsis edilen iratların bir kısmı haczedilemez. 

Maddedeki maaş ve ücret kavramı sınırlayıcı bir açıklama bulunmadığından geniş yorumlanmalı, ne şekilde adlandırılırsa adlandırılsın, borçlunun bedeni veya fikri çalışmasının karşılığı olan her türlü ücret ödemesi bu kavram içinde değerlendirilmelidir. Kanun koyucu ücretin kaynağı veya ödeyen yönünden bir ayrım yapmamış, borçlunun geçimini sağladığı bir ücret olup olmadığı hususunu değerlendirmiştir. Ücretin, borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için gerekli miktarı, icra müdürü tarafından borçlunun ve ailesinin sosyal, sağlık ve tahsil durumlarına göre takdir edilir.

Somut uyuşmazlıkta; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan davacı borçluya yurtdışından bağlanan ve yurtdışı sigorta mercii tarafından ödenmekte olan emekli maaşının tamamının haczedildiği konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmamaktadır.

Davacı borçlunun yurtdışı sigorta mercii tarafından ödenen aylığının haczedilemeyeceği yönünde 2004 sayılı Kanunun 82. maddesinin aradığı şekilde özel bir kanun hükmü bulunmadığından, yurtdışından alınan aylığın haczi mümkündür. 

Ne var ki, icra müdürü tarafından davacı borçlunun yurtdışı sigorta mercii tarafından ödenen emekli maaşının tamamı üzerine haciz konulmuştur. 

Yukarıda ayrıntıları açıklandığı üzere, 2004 sayılı Kanunun 83. maddesinde, borçlu ve ailesinin geçimine yetecek miktarın ayrılmasından sonra ücretlerin haczedilebileceğinin öngörülmüş olması ve davacı borçlunun tamamı haczedilen maaşı dışında bir geliri olduğu hususunun iddia ve ispat edilememiş olması karşısında, icra müdürünce davacı borçlunun ve ailesinin geçimine yetecek miktarının belirlenerek, kalan kısmın haczinin mümkün olduğu gözetilmeksizin, aylığın tamamı üzerine haciz konulması hatalıdır. 

Yerel Mahkemenin; şikayetin kabulü ile davacı borçlu aleyhine girişilen takipte borçluya ödenen emekli aylığı üzerinde 2004 sayılı Kanunun 83. maddesine göre haciz işlemi gerçekleştirilmesi gerektiği yönündeki kararında bir isabetsizlik bulunmamasına göre, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir. 

SONUÇ: Davalı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, 10.06.2009 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY YAZISI

İcra İflas Kanunu'nun "haczi caiz olmayan Mallar ve Haklar" başlığını taşıyan 82.maddesinin 1.bendinde; "Devlet malları ile özel kanunlarında,haczinin mümkün olmadığı gösterilen malların haczedilemeyeceği" açıklanmıştır. Özel kanunlarından, haczine imkan tanımayan mallar, örneğin 17.4.2008 tarih ve 5457 Sayılı Kanunun 56.maddesi ile değişik 5510 sayılı Kanunun 93.maddesinde, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 203.maddesinde belirtilmiştir. Bunların dışında yasada yer almayan bir konuda İcra Mahkemesi Hakimi yorum yolu ile bir sonuca ulaşamaz.

Somut olayda, borçlunun yabancı ülkeden aldığı emekli maaşının haczedilemeyeceğine ilişkin özel kanun hükmü yoktur. Özel vakıf sandıklarından alınan emekli aylıklarının haczinde, vakıf senedinde 506 Sayılı Yasanın 121. (5754 Sayılı Kanunun 56.madde ile değişik 5510 Sayılı Yasanın 93.) maddesine atıf yoksa, bu vakıftan bağlanan emekli aylığının tamamı haczedilmekte olup, özellikle 5510 Sayılı Yasanın 93.maddesi ile bağlantı aranmaktadır. Bu durumda, yurt dışındaki yabancı sosyal güvenlik kurumundan bağlanan emekli aylığının İİK.nun 82.maddesi kapsamında haczedilemeyeceğine veya aynı yasanın 83.maddesi kapsamında kısmen haczolunabileceğine dair özel bir yasa hükmü düzenlenmeden, yurt dışında bağlanan emekli maaşlarının tamamının haczi mümkündür.

Belirtilen düşünce ve nedenlerle mahkemece oluşturulan direnme kararının bozulması gerekir.

Kaynak: https://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemciWeb/GelismisDokumanAraServlet