Geçici İş Göremezlik Halinde İşçinin Hakları İle Rapor Parası Olarak Bilinen Hususun Birkaç Soru Çerçevesinde İrdelenmesi.

1- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK HALİNİN MEVZUATIMIZDAKİ DÜZENLENİŞİ

İşverenler ve çalışanlar arasında “rapor” olarak adlandırılan ve 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda (SSK/Kanun) “geçici iş göremezlik” olarak düzenlenen hastalık ve kanunda sayılan diğer haller nedeniyle iş görememe durumu Kanunun 18’inci maddesinde düzenlenmiştir.

Hastalık nedeniyle ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden sadece 5510 sayılı Kanun’un 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre çalıştırılanlar ile (hizmet akdiyle çalıştırılan sigortalılar ve bu madde kapsamında sigortalı kabul edilenler) 5510 sayılı Kanun’un 5’inci maddesine göre haklarında bazı sigorta kolları uygulanabilen sigortalılar yararlanabilmektedir. 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda 3 çeşit geçici iş göremezlik ödeneği mevcuttur.

a- Sigortalı olarak bir işyerinde çalışmakta olan kişi işyerinde bir kaza geçirmiş ise veya işiyle alakalı olarak meslek hastalığından ötürü rapor almış ise SGK rapor parası alma hakkına sahiptir.

b- Hastalık veya herhangi bir rahatsızlığından dolayı rapor alınmış ise, çalışanın rapor tarihinden önce 90 (doksan) gün ssk primi ödemiş olması şartı ile rapor parası alma hakkına sahiptir.

c- Kadın sigortalılar doğum yapması durumunda doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra da 8 hafta olmak üzere doğum parası, rapor parası alma hakkına sahiptir. Çoğul hamileliklerde süre, doğumdan önce 10 hafta olmaktadır. Doğum yapan kadının rapor parası almasında da yine 90 günlük prim şartı aranmaktadır.

Geçici iş göremezlik ödeneği, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 18’inci maddesinde şöyle düzenlenmiştir:

Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

a- iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için,

b- (Değişik: 17/4/2008-5754/11 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5'inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için… iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17’nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.

Geçici iş göremezlik 4857 Sayılı İş Kanunundaki düzenlemesi de şöyledir;

İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapılan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir.

Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir.

Yukarıdaki hukuki düzenlemelerden başka Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği'nin 13’üncü maddesinde geçici iş göremezlik; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hali olarak, geçici iş göremezlik ödeneği ise iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kanun’da belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenek olarak tanımlanmıştır. Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilme usul ve esasları 5510 sayılı Kanun’un 18. maddesinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde ve daha detay bir şekilde ise Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliğinde açıklanmıştır.

2- DEĞİNİLEN MEVZUAT ÇERÇEVESİNDE KONU İLE İLGİLİ ÇOK KARŞILAŞILAN SORULARIN CEVAPLANMASI

Kanun hükmünde açıkça görüldüğü üzere kanun koyucu; “kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması” şartını getirmiş ve “hastalık” halini de geçici iş göremezlik kapsamında değerlendirmiştir.

2-1. İki Günlük Rapor Alan Çalışanların Ücretlerinin Şirket Tarafından Ödenmesi.

Değinilmiş olan mevzuat çerçevesinde işverenlerin istirahat süresinin ilk iki günü için ve tüm istirahat süresince ücret ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak, işveren dilerse sigortalıların istirahatli (raporlu) bulundukları sürede ücretleri, iyilik olsun diye işçilere ödeyebilir. 

Eğer bir Toplu İş Sözleşmesi (TİS) söz konusu ise, sendika ile akdedilen sözleşme hükmünün göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

2-2. İşveren Rapor Paralarını Geç Ödeyebilir Mi?

Üretin süresinde ödenmesi esastır. Bu noktada eğer TİS söz konusu ise ve sözleşmede bir düzenleme mevcut ise söz konusu düzenlemeye uymak gerekecektir. Eğer sözleşmede herhangi bir düzenleme yer almıyorsa, bu durumda işveren mevzuata aykırı olmamak kaydı ile bir çalışma yaparak geçici iş görmezlik halinde ücret ödemesini işveren bir prosedüre bağlanabilir. 

2-3. Geçici İş Görememe Halinde Ücret Ödemeye Yönetim Onayı Gibi Bir Opsiyon Konabilir Mi?

Şunu kesinlikle söyleyebiliriz ki, geçici iş görmeme hali çalışanın kanundan doğan hakkıdır. Bu hakkını kullanan çalışana ancak “kurumca (SSK’daki düzenleme) yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartı” getirilebilir. Yani, geçici iş göremezlik hali bir şarta, onaya bağlanamaz çünkü bu hak kanundan doğmaktadır.

2-4. Yatarak Tedavi Gerektiren Durumlar Haricinde İşe Gelmeme Bildiriminin Yüz Yüze ve Zamanında  Yapılması Sağlanabilir Mi?

Öncelikle işe gelmeme bildirimini çalışan kanuni sürelere uyarak zamanında yapmak zorundadır. Bunun yanında işe gelmeme bildirimin yüz yüze yapılması hali sınırları belli olmayan, nerede duracağı belirsiz, soyut bir alan barındırdığından böyle bir düzenleme hukuka uygun bir yaklaşım olmayacaktır. Çünkü kanun koyucu sınırı belirlemiştir bunlar;

· İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması,

· Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması şartlarıdır. Bunlar dışında uygulanacak bir yaptırım işçi aleyhine düzenleme olarak algılanacaktır.

Av. Ferman Kaya